Od Duklje do Crne Gore

Teritorija Crne Gore bila je naseljena i u praistorijsko doba, što potvrđuju brojni ostaci, među kojima je najznačajnije arheološko nalaziste Crvena Stijena kod sela Petrovići u Nikšiću.
Sredinom III vijeka prije nove ere Iliri su na ovom prostoru formirali svoju državu. O postojanju Ilira na području Crna Gora svjedoče brojni dokazi, kao što su gradovi: Medun, Ulcinj i dr.

Prijestonica Ilira je bila u Risnu. Za vrijeme vladavine kraljice Teute, Rimljani su pokorili Ilire.
Početkom I vijeka nove ere područje Crne Gore je bilo u sastavu rimske provincije Dalmacije. Rimljani su na ovom području osnovali nekoliko gradova, među kojima je najznačajniji Duklja (Doclea).

Sa raspadom Rimske imperije u V i VI vijeku počinje dolazak slovenskih i avarskih plemena.
Početkom VII vijeka Duklju su porušili i opljačkali Avari i Sloveni. Zato su se njeni građani raselili u primorske krajeve i u dukljanskom gradu kod Spuža, đe su prenijeli crkvenu i političku stolicu oblasti.

Krajem X vijeka, Vizantija je Duklji dodijelila autonomni status, a Vladimir je postao prvi knez Duklje. Za vrijeme vladavine Vladimirovog sinovca, kneza Vojislava, Duklja je 1042. god. kod Bara izvojevala veliku pobjedu nad vizantijskom vojskom.

Godine 1054. Mihailo, sin kneza Vojislava, podržao je veću samostalnost crkve u Zeti, a 1077. godine je od pape Grgura VII dobio kraljevske znake (rex Sclavorum) čime je i Zeta priznata kao kraljevina. Za vrijeme Bodina (1081-1101.) teritorijalni prostor Duklje se širi i na susjedne države: Rašku, Bosnu i Bugarsku.

Crna Gora se prvi put pominje u povelji kralja Milutina iz 1276. godine. U italijanskim izvorima se Crna Gora, po prvi put, pominje 1348. godine kao Černa Gora, a u dubrovačkim 1379. godine kao Černagora.

Godine 1185. Duklju osvaja Raška i njen vladar veliki župan Nemanja uključuje "Kraljevine Diokliciju i Dalmaciju" u svoju državu. Nemanjići nijesu promijenili poredak iz njenog prethodnog statusa.

U vrijeme vladavine Nemanjića Zetom Balšići su bili jedna od najmoćnijih vlastelinskih porodica. Poslije smrti cara Dušana, Balšići postaju gospodari Zete, priznajući samo formalno vlast srpskog cara. Vladali su Zetom od 1360. do 1421. godine. U vrijeme Balšića ukupan život u Crnoj Gori počinje da se ubrzano razvija.

Crnojevići su crnogorska srednjovjekovna vlastelinska porodica i dinastija, koja je vladala Zetom između 1451. i 1498. godine. Rodonačelnikom porodice smatra se Crnoje Đurašević, koji je imao sinove Radiča, Stefana i Dobrovoja.

Svi oni se pominju krajem XIV vijeka. Od potomaka porodice Crnojević Đurađev sin Stefan (Stefanica), koji se prvi put pominje 1426. godine, bio je prvi vladar Zete (Crne Gore) iz porodice Crnojević. Vladao je od 1451. godine do 1464/65. godine.

Crnojevići su se često sukobljavali sa združenim trupama srpskog despota Đurađa Brankovića koje su pokušavale da haraju Crnom Gorom.

Teritorije koje je kontrolisao Stefan graničile su se teritorijama Herceg Stefana Vukuća Kosače. Stefanica je bio primoran da svog sina Ivana dâ kao taoca Herceg Stefanu. Ivan je bio zatočen kod Herceg Stefana oko deset godina, a pušten je na insistiranje Venecije zaslugom Stefana Crnojevića u borbama protiv Despotove vojske.

Poslije smrti Stefanice 1465. godine gospodar Zete postaje njegov sin Ivan, koji je poznat pod imenom Ivan-beg. Ivan-beg je podigao dvor na Cetinju, gdje se preselio 1485. godine.
Đurđe Crnojević (1490-1496.), Ivanov sin, za vrijeme svoje vladavine osnovao je 1493. godine prvu crnogorsku i južnoslovensku štampariju. Gospodar Crne Gore, Đurđe Crnojević, kupuje u Veneciji štamparsku presu sa pokretnim slovima i počinje da štampa bogoslužbene knjige. Prva knjiga koja je iz ove štamparije izašla januara 1494. godine bio je Oktoih prvoglasnik.

Stefanica Crnojević (1496.-1498.), brat Đurađa, upravljao je dvije godine Crnom Gorom. Posle nekoliko godina upravljanje Crnom Gorom preuzima treći Ivanov sin Stanko- Skenderbeg (1514.-1528.).

Krajem XVI vijeka staru Crnu Goru sačinjava pet nahija: katunska, riječka, crmnička, lješanska i pješivačka, sa oko 3000 kuća. Crnogorsko društvo u XVI vijeku, uzevši u cjelini, očuvalo je svoje najbitnje karakteristike iz vremena posljednjih Crnojevića, s naglašenom prevagom plemenskog uređenja.

Crna Gora je pripojena Skadarskoj provinciji, a od 1513. je organizovana kao posebna teritorijalna i upravna jedinica sa značajnim stepenom autonomije.

Završetkom Kandijskog rata (1645-1669.) vlast nad stanovništvom i rukovođenje zemljom preuzimaju Cetinjske vladike.

Godine 1697. Zbor Crnogoraca izabrao je Danila I za vladiku. On je bio osnivač dinastije Petrovića. Dinastija Petrovića vodi porijeklo od bosanske loze, koja je preko Nikšića i Banjana stigla pod Lovćen. Kao rodonačelnici njihovog bratstva označavana su dva brata: Rajič, od koga su Radonjići, Žutkovići i dr., i Heraka (Eraka), od koga su Petrovići, Popovići, Kustudije i još neki.

Za vrijeme Petra I Petrovića (1784-1830.) Crna Gora je pravila krupne korake ka uspostavljanju svoje nezavisnosti, posebno poslije velikih pobjeda na Martinićima i Krusima.

Tokom vladavine Petra II Petrovića - Njegoša (1813 - 1851.) ustanovljen je Senat i imenovani perjanici.

Crnom Gorom su upravljale vladike od 1515. do 1851. g., a tada je Danilo I proglasio sebe sekularnim vladarom. Njegova namjera je bila da reformiše i modernizuje Crnu Goru što je prekinuto njegovim ubistvom.Godine 1860. Nikola I je naslijedio Danila I.

Na Berlinskom kongresu.13. jula 1878. godine Crna Gora je priznata kao 27 nezavisna državu svijeta.

Nikola I je postao kralj Crne Gore 28. avgusta 1910. g, kada je Crna Gora proglašena Kraljevinom.

Crna Gora je ušla u Prvi svjetski rat boreći se na strani saveznika, a kapitulirala je pred Austrougarskom vojskom 1916. godine.

Odlukama Podgoričke skupštine, održane pod imenom Velika Narodna Skupština Srpskog Naroda u Crnoj Gori kralj Nikola I Petrović je detronizovan. Kraljevina Crna Gora je bezuslovno prisajedinjena Srbiji 13. novembra 1918. godine. Na čelu nove države stupa regent Aleksandar Karađorđević, sin Petra Karađorđevića i Zorke Petrović kćerke kralja Nikole I. Porodica kralja Petra Karađorđević živjela je na Cetinju, u periodu 1883-1894. U Crnoj Gori su rođena sva Petrova i Zorkina đeca. Nakon rane smrti knjeginje Zorke, Petar sa đecom odlazi u Ženevu.

Kralj Nikola I nije priznao novu Kraljevinu Srba Hrvata i Slovenaca i natjeran je da ostane u egzilu, u Francuskoj, gdje je i umro 1923. godine. Posmrtni ostaci Kralja i Kraljice Milene su prenijeti na Cetinje 1989. i sahranjeni u Crkvi na Ćipuru.

Božićni ustanak desio se u Crnoj Gori neposredno po završetku Prvog svjetskog rata. Motiv za izbijanje ustanka bile su odluke Podgoričke skupštine. Ustanak je izbio na Badnje veče, 6. januara 1919. godine. Pobuna je rezultirala komitskim ratom koji je trajao sve do 1926. godine. Za veoma kratko vrijeme ustaničke trupe opkolile su nekoliko crnogorskih gradova, Cetinje, Nikšić, Rijeku Crnojevića, i Virpazar. Politički vođa akcije bio je bivši crnogorski ministar, Jovan Plamenac, a vojni, proslavljeni crnogorski junak, komandir Krsto Zrnov Popović. U periodu od 1919-1926. godine veliki broj Crnogoraca izgubio je živote ili bio ranjen u borbama; mnogo kuća je spaljeno i uništeno u toku odmazde okupatorskih vojnih trupa.

Odmah nakon izbijanja Drugog svjetskog rata, Kraljevina Jugoslavija se srušila pred fašističkim silama. Slobodoljubiva tradicija crnogo- rskog naroda je iskazana nacionalnim ustankom 13. jula 1941. godine.

Nakon drugog svjetskog rata Crna Gora je postala jedna od šest ravnopravnih republika u novoj jugoslovenskoj federaciji, čiji je neprikosnoveni vođa tokom 35 godina, bio Josip Broz Tito. Tito je rođen u Kumrovcu, u Republici Hrvatskoj, 7. maja, 1892., a umro u Ljubljani, u Republici Sloveniji, 4. maja 1980. godine. Bio je jugoslovenski političar, državnik i komunistički vođa, član Komunističke partije Jugoslavije od 1920. godine, od 1937. njen organizacioni, a zatim i generalni sekretar.

Josip Broz Tio je je bio organizator i vođa Narodnooslobodilačkog rata 1941.-1945. godine u Jugoslaviji. U Drugom svjetskom ratu antifasistički pokret je obnovio državno-pravni status Crne Gore.

Od 1992. godine Grna Gora čini zajednicu sa Srbijom pod nazivom Savezna Republika Jugoslavija koju je naslijedila Državna zajednica Srbija i Crna Gora, u kojoj je svaka članica imala svoju ekonomsku politiku i valutu. Zajednica Srbija i Crna Gora nije imala jedinstveni glavni grad. Ustavna povelja nove zajednice donesena je 04.02.2003. godine. Na temelju nje svaka država članica je mogla tražiti punu nezavisnost putem referenduma.

U Crnoj Gori referendum je održan 21.05.2006. godine. Na osnovu rezultata referenduma, Crna Gora je formalno proglasila nezavisnost 03. juna 2006. godine, a 22. juna 2006. godine je postala članica OEBS (Organizacije za evropsku bezbjednost i saradnju). Crna Gora je 28. juna 2006, godine primljena u Ujedinjene nacije, kada je postala 192. članica svjetske organizacije.